एक चांगला डॉक्टर हा केवळ तुमच्या आजारावर उपचार करणारा नसून तो किंवा ती तुमचा मार्गदर्शक आणि प्रेरक देखील असतो जो केवळ जेनेरिक औषधांच्या पलीकडे जाऊन सर्वांगीण दृष्टीकोन प्रदान करतो. रुग्ण जेंव्हा डॉक्टरांकडे येतात तेंव्हा ते त्या डॉक्टरांकडे एका देवदूता सारखे बघतात आणि त्यांना त्यांच्या सानिध्यात सुरक्षित असल्याची भावना निर्माण होते. या भावनेचा आदर ठेवून त्या रुग्णाला त्या आजाराबाबत ज्ञान देऊन त्यातून बाहेर पडण्यास त्याला मदत करून इतर लोकांना प्रेरणा देण्यास प्रवृत्त करण्याची भावना जागृत करण्याचे काम डायबिटीस फ्री फॉरेवर अविरतपणे करत आहे. जर मधुमेहाचे योग्य निदान झाले नाही किंवा योग्य वेळी त्यावर नियंत्रण आणले नाही तर मधुमेही परावलंबी जीवन या दृष्टचक्रा कधी अडकतात त्यांच त्यांना समजत नाही. जसे जसे आपण पुढे जातो तसे आपले हे दृष्टचक्र देखील बदलत जाते. आपले शरीर या चक्रात न येण्यासाठी आपल्या पातळीवर सर्वकाही प्रयत्न करत असते. हे दुष्टचक्र काय आहे? त्यात आपण कसे अडकतो ? या विषयावर आपण सखोल चर्चा करणार आहोत.

इन्सुलिनची प्रतिरोधक क्षमता वाढल्यामुळे, पेशींपर्यंत न पोहोचवलेले ग्लुकोज आपल्या रक्तात साठवले जाते. गुलाब जामुन, रसगुल्ला इत्यादी आपल्या आवडत्या मिठाईतील साखरेच्या पाका सारखे आपले रक्त घट्ट होऊ लागते. वास्तविकता साखर एकतर आपल्या यकृतात राहिली पाहिजे किंवा आपल्या पेशींमध्ये गेली पाहिजे, ती आपल्या रक्तात नसावी. याचे कारण असे की रक्त घट्ट होत असताना त्याला पुढे ढकलण्यासाठी अधिक दाब आवश्यक असतो. एका बाजुला आपल्या शरीराचा इन्सुलिन रेझिस्टन्स आपल्या रक्तातील साखरेची पातळी वाढवतो आणि त्यामुळे साखरेचे प्रमाण वाढल्याने रक्तदाब वाढतो कारण रक्त घट्ट होते आणि ते वाढवण्यासाठी हृदयाला दाब वाढवावा लागतो. दूसरे म्हणजे, आपल्याला हे समजून घेणे आवश्यक आहे की ही साखर केवळ आपले रक्त घट्ट करत नाही, तर ती आपल्या धमनीच्या भिंतींना आतून नुकसान करू लागते. जसे निकोटीन आपल्या फुफ्फुसांच नुकसान करते कारण निकोटीन हे आपल्या शरीरात पचत नाही.” त्याप्रमाने साखरेबरोबरच, पेशींमध्ये प्रवेश करणाऱ्या क्षार आणि कोलेस्टेरॉलचाही प्रतिकार केला जातो आणि ते देखील आपल्या रक्तात मर्यादित फेकले जातात. त्यामुळे, आपल्या धमन्यांचा सामान्य आकार कमी होऊ लागतो आणि त्या संकुचित होतात आणि त्या योग्यरित्या काम करू शकत नाहीत. यामुळे धमन्यांच्या भिंतींच्या आत नुकसान होते आणि लहान जखमा होतात ज्या गळतात आणि रक्ताच्या गुठळ्या तयार होतात. जर या सर्व रक्ताच्या गुठळ्या जमा होऊ लागल्या तर हृदयविकाराचा झटका येण्याचा मोठा धोका निर्माण होऊ शकतो.

या सर्व गोष्टी एकाच दिवसात होतात का?

तर उत्तर आहे की, एका दिवसात अजीबात या गोष्टी होत नाहीत. ही इन्सुलिन प्रतिरोधक क्षमता विकसित करण्यासाठी किमान ६ महिने ते १६ वर्षे लागतात. आपले शरीर आपले संतुलन किंवा समतोल गमावू नये म्हणून नैसर्गिकरित्या त्याच्या स्तरावर सर्वोत्तम प्रयत्न करते. जितकी आपली इन्सुलिन प्रतिरोधक क्षमता वाढते तितकी साखर, बीपी आणि कोलेस्ट्रॉलही वाढते. साखर वाढल्याने आपल्या शरीराला डायबिटीस, उच्च रक्तदाब, हृदयविकाराचा झटका, संबंधित विकार, कोलेस्टेरॉल लठ्ठपणा, पीसीओडी आणि थायरॉईडमध्ये नेले जाते. या सर्वांना जीवनशैलीचे विकार आहेत असे आपण म्हणतो. डायबिटीस, बीपी, कोलेस्टेरॉल हे इन्सुलिन प्रतिरोधक असतात. कारण इन्सुलिन प्रतिरोधकतेवर उपचार करून, तुम्ही या सर्व विकारांपासून बरे होणार नाही. जर तुम्हाला इतर कोणतेही आजार जडणार असेल, तर त्याची काळजी तुमच्या शरीराकडून अधिक चांगल्या पद्धतीने घेतली जाते. अशा प्रकारे, या सर्व गोष्टी परस्परसंबंधित आहेत.

साखर वाढल्यावर तुमचे शरीर जे करते त्याचे पुढील लक्षण म्हणजे ते लघवीने बाहेर काढण्याचा प्रयत्न करते. परंतु आपल्या मूत्रपिंडांना सांगितले गेले आहे की ग्लुकोज आपल्यासाठी आवश्यक आहे, म्हणून ते त्या मूत्राबरोबर ग्लुकोज देखील जाऊ देत नाही. डायबिटीस रुग्णांना लवकर लघवीला जाण्याची संवेदना जाणवते, परंतु आपल्या शरीरातून फक्त लघवी बाहेर पडते आणि ग्लुकोज शरीरातच राहतो.

वैद्यकीय क्षेत्रातील तीन लक्षणे पॉलीयुरिया, पॉलीडिप्सिया आणि पॉलीफॅगीया यांच्याशी संबंधित आहेत. पॉलीयुरिया म्हणजे लघवीला पुन्हा पुन्हा जाण्याची इच्छा. पॉलीडिप्सिया म्हणजे सतत पाणी सोडल्यामुळे पुन्हा पुन्हा तहान लागते. आणि पॉलीफॅगीया म्हणजे अत्यंतीक अतृप्त भूकेची भावना. कारण पेशी ग्लुकोजची मागणी करतात त्यामुळे ते आपल्या मेंदूला काम करायचे आहे असे सिग्नल देते आणि त्यासाठी त्याला ग्लुकोज हवे असते , म्हणून अधिक भूक लागते. खरंच आपण कमी खातोय का? तर, नाही. आपण जे काही खात असतो त्याचेच आपले शरीर ग्लुकोज तयार करत असते पण ग्लुकोज योग्य प्रमाणात पेशींपर्यंत पोहोचत नाही म्हणून ही भावना निर्माण होत असते आणि ही इन्सुलिन रेझिस्टन्सची स्थिती असते.

हे एक धोकादायक दुष्टचक्र आहे, आणि जर आपण हे योग्य पद्धतीने हाताळले नाही तर ही संपूर्ण प्रक्रिया तुमच्या शरीरात होऊ लागतो आणि प्रत्येक अवयवावरील ताण वाढू लागतो. आपल्या यकृत, मूत्रपिंड, मेंदू, प्रत्येक अवयवावरील ओझे वाढते. मग त्या व्यक्तीला नेहमी जास्त थकवा जाणवतो. जीवनशैलीचा हा विकार हाताळताना लोक बऱ्याच चुका करतात आणि ज्या अनेकवेळा नकळतपणे केल्या जातात. पण या दुष्टचक्रावर उपाय आहे का?पूर्णपणे आहे.

बऱ्याच वेळा वेळा ही प्रक्रिया गुंतागुंतीची असल्याने मधुमेही रुग्णांना ही प्रक्रिया खूप जटिल आणि अवघड वाटते आणि बऱ्याच वेळा आपल्याला असे वाटते की कुठल्याही जटिल समस्येचे निराकरण हे खूप अवघड असते. पण प्रत्यक्षात ही समस्या जटिल, गुंतागुंतीची असली तरी याचे समाधान अतिशय सोपे आणि सुटसुटीत आहे. याचे ज्ञान मधुमेही पेशंटना करून देणे व त्यांना योग्य मार्गदर्शन करणे ही खरी आजच्या काळाची गरज आहे. यावर ४ सोप्या पायऱ्या आहे ज्या बद्दल आपण पुढे चर्चा करणारच आहोत.

दोन गोष्टी लक्षात ठेवा
आपल्या शरीरातील ९९% इन्सुलिन प्रतिरोधक क्षमता खराब फॅट्समुळे वाढते. आपला चुकीचा आहार आणि चुकीचे अन्न आपल्या शरीरातील इन्सुलिन प्रतिरोधक क्षमता वाढवते. इन्सुलिन प्रतिरोधक क्षमता समजून घेणे आणि दुरुस्त करणे यासंबंधीच्या ८०% गोष्टी आटोपशीर आहेत. आणि केवळ २०% गोष्टी औषधे आणि बाह्य स्त्रोतांद्वारे मदत घेतली जातात.

मूळ कारणाकडे लक्ष न देता तुमची रक्तातील साखर कमी केल्याने तुम्हाला सुरक्षिततेची खोटी जाणीव होते. तुम्ही हृदयविकाराचा झटका आणि लवकर मृत्यू टाळण्यासाठी काहीतरी चांगले करत आहात असा तुमचा विश्वास निर्माण होतो, पण तसे होत नाही जर तुम्हाला बायपास शस्त्रक्रिया किंवा तुमच्या मूत्रपिंडासाठी डायलिसिस करायचे असेल, तर तुमचा विमा ते कव्हर करेल. एकंदरीत, विमा तुमच्या गुंतागुंतांना कव्हर करेल परंतु तुमच्या प्रतिबंधांसाठी लागणारे उपायांना कव्हर करणार नाही आणि आपण हा फरक समजून घेणे आवश्यक आहे. खरं तर प्रतिबंध हे स्वस्त असतात म्हणून, तुम्हाला त्या प्रतिबंधांवर स्वतः लक्ष केंद्रित करावे लागेल म्हणजेच काय इथे आपल्याला नेहमीच्या गोळ्या औषधांचा वापर उपयोगात येणार नाही. इथे मी एक नमूद करू इच्छितो मधुमेहामुळे होणार्या समस्या या आपल्यासाठी जास्त महागडया ठरू शकतात त्याऐवजी मधुमेहाच्या मूळ कारणावर काम करणं, आपल्या जीवनशैलीतील बदलावांना सामोरे जाणे, स्वतःवर संयम ठेवणे आणि सातत्याने नैसर्गिक जीवनशैलीचा अवलंब करणे हे खूप सोपे आहे असं केल्यास आपण या दृष्टचक्रातुन नक्कीच बाहेर पडू शकतो.