आपले शरीर अनेक घटकांनी बनलेले आहे आणि आपल्या ग्रहावर अस्तित्वात असलेली सर्वात गुंतागुंतीची प्रणाली आहे. डॉक्टर म्हणून, आपल्याला शरीराच्या कार्यप्रणालीची शिकवण दिली जाते, परंतु तज्ञ झाल्यावरही, आपल्याला त्याच्या कार्यप्रणालीमध्ये थेट बदल करणे शक्य होत नाही. आम्ही फक्त शरीराच्या समस्यांबद्दल माहिती मिळवू शकतो आणि योग्य उपचारांसह त्या समस्यांचे निराकरण करण्याचा प्रयत्न करू शकतो. आपले मुख्य कार्य म्हणजे शरीराला नैसर्गिक प्रक्रियेचा पाठपुरावा करण्यात मदत करणे. मानवांच्या शरीराच्या कार्यक्षमतेने नेहमीच त्याच्या प्रतिकृती तयार करण्यासाठी प्रेरित केले आहे. तरीही, अलीकडील वैज्ञानिक प्रगतीच्या बाबतीत, शरीराच्या प्रक्रियेसमान प्रणाली तयार करण्याची क्षमता आपल्याला अद्याप साधता आलेली नाही. आपण मानव शरीराचे अध्ययन आणि दुरुस्ती करू शकतो, परंतु शरीर स्वतः करू शकत असलेल्या गोष्टी आपण करू शकत नाही. थोर तत्ववेत्ते सद्गुरु श्री वामनराव पै सांगतात की, “मानवी शरीर हे निसर्ग नियमांनी बद्ध आहे आणि ते स्वयंचलित आहे ते स्वयं नियंत्रित आहे व ते नैसर्गिक असून त्या ठिकाणी पद्धतशीर व्यवस्था असलेली दिसून येते” असं हे शरीर साक्षात परमेश्वर आहे.

जर एखादा रुग्ण माझ्याकडे समस्या घेऊन आला तर मी त्याला खात्री देऊ शकत नाही की त्याच्या समस्यांचे निराकरण होईल कारण मी डॉक्टर म्हणून फक्त औषधे लिहून देऊ शकतो किंवा जीवनशैली बदलण्यासाठी रुग्णाला मदत करू शकतो, परंतु रुग्णाच्या शरीराची प्रतिक्रिया कशी असेल, हे सर्व रुग्णाच्या जीवनशैलीवर अवलंबून असते. रुग्णाला एखाद्या गोष्टीचे व्यसन असल्यास त्याच्या व्यसनांवर नियंत्रण ठेवता येते, परंतु त्याची लालसा आणि मानसिकता झटपर बदलता येत नाही. म्हणून सतत समर्पण आणि सातत्यपूर्ण निवडीमुळे भविष्यातील आरोग्य नक्कीच सुधारेल, परंतु हे बदल कायमस्वरूपी राहतील याची खात्री देता येत नाही कारण मी पाहिले आहे की, अनेक रूग्ण बरे झाल्यानंतर त्यांच्या जुन्या जीवनशैलीकडे झुकतात, एकदा आपले शरीर ठीक झाले की त्यांना वाटते की सर्व काही ठीक झाले आहे आणि ही मानसिकता त्यांना पुन्हा त्याच जीवनशैलीकडे जाण्यास प्रवृत्त करते ज्याने त्यांना आरोग्याच्या समस्या दिल्या होत्या. परंतु ते हे स्वीकारत नाही. त्यामुळे हे बदल तुम्हाला निरोगी जीवनशैली निवडण्यात मदत करू शकणार नाहीत. आपण हे लक्षात घेतले पाहिजे की आपले युद्ध आपल्या आरोग्य आणि सवयींमध्ये आहे. जर आपण वाईट सवयी निवडल्या तर आपल्या आरोग्यावर सतत परिणाम होईल आणि आपल्याला औषधे किंवा डॉक्टरांची सतत मदत घ्यावी लागेल. आज, लोकांच्या शरीराला दैनंदिन समस्यांसाठी औषधे घेण्याची इतकी सवय झाली आहे की, आम्ही रुग्णांच्या नवीन पॅटर्नचे साक्षीदार आहोत जिथे या रुग्णांचे शरीर औषधांपासून रोगप्रतिकारक बनले आहे. सामान्य औषधांचे छोटे डोस त्यांच्या आरोग्याच्या समस्या सोडवण्यास मदत करत नाहीत. या समस्येवर मात करण्यासाठी डॉक्टर त्यांना हेवी डोस लिहून देत आहेत परंतु दीर्घकाळासाठी या हेवी डोसची औषधे त्यांच्या शरीराला हानी पोहोचवत आहेत.

आपली नैसर्गिक स्थिती टिकवून ठेवण्याचे महत्त्व आपल्याला कळत नाही आणि आपण आपल्या शरीराला सतत औषधी चक्रात टाकत असतो. ज्यामुळे आपल्या अवयवांवर अंतर्गत ताण येतो. म्हणूनच आज डॉक्टर रुग्णांना पर्यायी उपचार लिहून देत आहेत कारण त्यांना त्यांच्या रुग्णाचे औषधांवरचे अवलंबित्व कमी करायचे आहे. इतिहास पाहिला तर एखाद्या अपघातातून शरीराला सावरण्यासाठी औषधे बाजारात आली होती, परंतु आज विनाकारण रोज औषधे घेतली जातात. ही एक मनोवैज्ञानिक घटना बनली आहे जिथे रुग्ण, जोपर्यंत तो गोळी घेत नाही तोपर्यंत त्यांचे मन बरे होण्यास तयार नसते. जेव्हा शेवटचा पर्याय उपलब्ध असेल तेव्हाच आपण औषधे घेतली पाहिजेत. निवड करणे ही पहिली गोष्ट नसावी, परंतु आपल्या व्यस्त वेळापत्रकांमुळे आणि वेळेच्या तारखेमुळे, आपल्याला आपले आजार लवकर बरे व्हावेत अशी आपली इच्छा आहे. म्हणूनच आपण औषधांवर अवलंबून आहोत. आज लोक औषधांनी भरलेली पिशवी घेऊन जातात जी त्यांना लिहून दिली जात नाहीत. ही औषधे थेट काउंटरवरून उपलब्ध आहेत आणि मुले जसे चॉकलेट खातात तसे लोक औषधांचे सेवन करतात. आपण हे लक्षात घेतले पाहिजे की जर चॉकलेट्सचे अतिसेवन आपल्या मुलांसाठी चांगले नाही, त्याचप्रमाणे, औषधांचे अतिसेवन आपल्या शरीरासाठी चांगले नाही. आपल्या शरीराची रचना कधीच औषधे ठेवण्यासाठी केलेली नव्हती. आयुर्वेदाच्या प्राचीन शास्त्रानुसार, उपचारांमध्ये कधीही कोणत्याही प्रकारची औषधे समाविष्ट नव्हती. जी काही होती त्यांचे स्त्रोत १००% नैसर्गिक होते आणि त्याच्या सेवनाने आपल्या शरीरावर कधीही दुष्परिणाम होत नव्हते.

पाश्चिमात्य संस्कृती अस्तित्वात आल्याने, आज आपल्याला औषधे उपलब्ध झाली आहेत कारण दूरदर्शन हे सर्वोत्तम माध्यम आहे. फार्मास्युटिकल कंपन्या टीव्ही जाहिरातींद्वारे औषधे विकत आहेत, ज्यामुळे जगभरात औषधांची मागणी वाढली आहे. आपण मानव समजण्याइतपत शिक्षित आहोत परंतु तरीही आपण अज्ञानात जगणे निवडतो. मी पाहिले आहे की आपल्या देशातील सर्वात शिक्षित माणसे देखील त्यांच्या आरोग्याच्या समस्या सोडवू शकत नाहीत आणि कोणीही मूळ कारणांवर काम करत नाही. प्रत्येकाला असे वाटते की त्यांच्या मित्रांनी किंवा कुटुंबातील सदस्यांनी जे काही सुचवले ते योग्य आहे, परंतु आपण हे समजून घेतले पाहिजे की आपले आरोग्य आपल्या वैयक्तिक निर्णयांवर आधारित आहे. जरी दररोज १० लोक धूम्रपान करत असले तरी ते त्याच आजाराने आजारी होणार नाहीत. प्रत्येक शरीराचा प्रकार वेगळा असतो आणि प्रत्येक वाईट सवयीचा दीर्घकाळ सेवन केल्याने आपल्या शरीरावर वेगवेगळ्या प्रतिक्रिया होतात. त्यामुळे सर्वप्रथम आपण सर्वांनी आपल्या मानसिकतेने शिक्षित होणे गरजेचे आहे. जर आपल्याला आपले विचार बदलायचे असतील आणि आपली जीवनशैली बदलायची असेल तर आपल्याला आपल्या नैसर्गिक आणि चांगल्या सवयी लावाव्या लागतील.

सवयी ही अशी गोष्ट आहे जी आपण अनेक वर्षांपासून करत आलो आहोत, पण जर आपल्याला त्या पूर्णपणे बदलायच्या असतील तर आपल्या सवयी एका दिवसात किंवा आठवड्यात किंवा महिन्याभरात बदलणार नाहीत हे लक्षात घेतले पाहिजे. त्यासाठी अनेक वर्षांचा सराव लागणार आहे. सामान्यतः असे म्हटले जाते की, २१ दिवसांच्या सवयीमुळे परिवर्तन होते, परंतु वास्तविकता अशी आहे की २१ दिवसात आपली नवीन सवय आपल्या मनात बसवली जाते. बदल कायमस्वरूपी आपल्यासोबत राहावा असे आपल्याला वाटत असेल तर आपल्याला ९० दिवस तीच सवय लावावी लागेल आणि एकदा आपण २१ दिवस किंवा ९० दिवसांचा कार्यकाळ पूर्ण केला तरच आपल्या शरीरात बदल होईल याची खात्री करता येईल. आणि या ९० दिवसांच्या चक्रानंतर होणाऱ्या नवीन पेशींच्या निर्मितीमध्ये नवीन दिनचर्येची माहिती असेल जी आपण १११ दिवसांपेक्षा जास्त काळ फॉलो करत आहोत. यावरून हे सिद्ध होते की जे लोक १११ दिवस नवीन सवयीमध्ये राहू शकतात ते या बदलात टिकून राहू शकतात. सहसा असे दिसून येते की लोक त्यांच्या आजारातून २१ दिवसांत बरे होतात आणि बदल विसरून जातात. ते जुन्या जीवनशैलीकडे परत जातात आणि ते त्याच चुका करत आहेत हे कधीच त्यांच्या लक्षात येत नाही.

जरी रुग्णाने १११ दिवस बदलण्याचा प्रयत्न केला तरीही बदल ओळखणे खूप कठीण आहे. हे त्यांना प्रक्रियेसह पुढे जाण्यास प्रोत्साहित करते. टॉक्सिन्स विरहित जीवन जगण्याचे अंतिम ध्येय पाहणे हे आपले कर्तव्य असले पाहिजे. आरोग्याचा हा प्रश्न सोडवून आपल्या जुन्या जीवनशैलीकडे परत जाणे हे आपले ध्येय नसावे कारण आपण पुन्हा तेच करत असू तर शरीर बदल ओळखू शकणार नाही आणि अखेरीस आपण आपल्या मूळ समस्या सोडू शकणार नाही.
म्हणूनच आपण हे सखोल विज्ञान समजून घेणे आवश्यक आहे आणि आपल्या शरीराला बरे होण्यासाठी तसेच आपल्या शरीराला निसर्गाशी जोडण्याची आणि टॉक्सिन्स विरहित जीवन जगण्याची आणखी एक संधी देण्यासाठी नित्य पद्धती बदलण्याची गरज आहे. डिटॉक्स ही अशी प्रक्रिया आहे जी तुम्हाला तुमच्या शरीराला त्याच्या मूळ तत्वाशी जोडण्यात मदत करेल आणि तुमची शारीरिक कार्ये तुमच्या बालपणाच्या दिवसांसारखीच पूर्वीप्रमाणेच सुरू होतील.