उपवासाचे विज्ञान: ऑटोफॅजी आणि दीर्घकालीन आरोग्याचा संबंध

अनेक संशोधनांनुसार उपवासाची आरोग्य सुधारण्यात आणि आयुर्मान वाढवण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका आहे. योग्य पद्धतीने केलेला अखंड उपवास तुमच्या शरीराला संपूर्णपणे रीसेट करण्यास मदत करतो. या प्रक्रियेमध्ये खाण्याच्या सवयींमध्ये बदल घडवून आणण्यासाठी आणि आवश्यक पोषणावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी एक संधी उपलब्ध होते. उपवास केल्याने शरीरातील अनावश्यक तत्त्वे बाहेर पडतात, ऊर्जा पातळी वाढते आणि एकंदरीत आरोग्य सुधारते. त्यामुळे उपवासाची योग्य पद्धत वापरणे आणि त्याच्या आवश्यकतेची जाणीव ठेवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
ठराविक कालावधी उपवास म्हणजे काय?
ठराविक कालावधी उपवास म्हणजे निश्चित वेळेत खाणे आणि उपवासाचे सायकलिंग करणे. या पद्धतीने, अन्नाचे सेवन कमी करून शरीराच्या नैसर्गिक डिटॉक्स क्षमतांचा उपयोग केला जातो. उपवासाच्या काळात, शरीरात ऑटोफॅजी प्रक्रिया सुरू होते, ज्याद्वारे नुकसान झालेल्या प्रथिनांचे आणि अन्य कचऱ्याचे नष्ट करणे आणि पुन्हा वापरणे शक्य होते. या प्रक्रियेमुळे पेशींचे कार्य सुधारते, आणि शरीराची स्वच्छता सुनिश्चित होते. अनियमित उपवास तुमच्या शरीरातील नैसर्गिक तंत्रज्ञानाला पुनर्संचयित करून, त्याच्या कार्यप्रणालीला अधिक प्रभावी बनवतो, ज्यामुळे दीर्घकाळ टिकणारे आरोग्य लाभते.
विज्ञानाच्या संशोधनांनुसार, ऑटोफॅजी हा उपवासाचा एक महत्त्वाचा लाभ आहे. अनेक अध्ययनांनी अनियमित उपवासास वजन कमी करण्यास, आजारांच्या जोखमी कमी करण्यास आणि आयुर्मान वाढवण्यास जोडले आहे. उपवासाच्या तीन दिवसांच्या कालावधीत शरीरात गंभीर बदल घडतात, ज्यामुळे नवीन पांढऱ्या रक्तपेशींचे उत्पादन वाढते. जेव्हा तुम्ही खाणे थांबवता, तेव्हा तुमच्या शरीरातील तुटलेल्या आणि नुकसान झालेल्या सुरक्षा पेशींचा पुनर्वापर होतो. हे शरीराच्या ऊर्जेवर लक्ष केंद्रित करण्याचा प्रयत्न आहे, ज्यामुळे इम्यून प्रणालीला मजबुती मिळते. या प्रक्रियेमुळे, तुमच्या आरोग्याचे संरक्षण आणि दीर्घकालीन सुधारणा साधता येतात. ऑटोफॅजीच्या या लाभांमुळे, उपवासाचा प्रभावी उपयोग तुम्हाला तुमच्या जीवनशैलीत समाविष्ट करायला प्रोत्साहित करतो. जेव्हा तुम्ही उपवासानंतर पुन्हा जेवायला लागता, तेव्हा तुमच्या शरीरात नवीन पांढऱ्या रक्तपेशींचे उत्पादन सुरू होते, ज्यामुळे इम्यून प्रणालीला बळकटी मिळते. काही संशोधनांनुसार, तुम्ही उपवासाच्या अधिक मर्यादित वेळांसह देखील समान लाभ मिळवू शकता. उदाहरणार्थ, सामान्य १६ तासांचा उपवास वापरल्यास, स्नायूंच्या विरुद्ध चरबीचे प्रमाण कमी करणे शक्य होते. ही उपवासाची पद्धत मेटाबॉलिज्मवर सकारात्मक प्रभाव टाकू शकते तसेच दुबळ्या वस्तुमानाचे संरक्षण देखील करते.
एका पुनरावलोकनात, अधिक वजन असलेल्या प्रौढांनी त्यांच्या सामान्य कॅलरीजच्या २०% च्या वापरासह केलेल्या बदलांच्या दिवसांमध्ये आठ आठवड्यात ८% वजन कमी केले. दुसऱ्या संशोधनात, अनियमित उपवासाने स्नायू-ते चरबी गुणोत्तरात १६% घट दर्शवली आहे, ज्यामुळे ३ ते १२ आठवड्यांच्या कालावधीत महत्त्वपूर्ण आरोग्य सुधारणा झाली. सतत उपवासामुळे बारीक वस्तुमान राखण्यात अधिक प्रभावीता दिसून येते. जेव्हा तुम्ही १० ते १६ तास उपवास करता, तेव्हा तुमचे शरीर ऊर्जा म्हणून चरबीचा वापर करण्यास सुरुवात करते. यामुळे केटोन्स, असंतृप्त चरबी, रक्तप्रवाहात प्रवेश करतात, जे स्मरणशक्ती आणि शिकण्याच्या प्रक्रियांचे संरक्षण करतात आणि मेंदूत रोगाच्या प्रक्रियांचा वेग कमी करतात. संशोधनात सतत उपवासाच्या न्यूरोप्रोटेक्टिव्ह प्रभावांवर लक्ष केंद्रित केले जाते, ज्यामुळे मेंदूच्या कार्यप्रणालीमध्ये सुधारणा होते. विशेषतः, ३० दिवसांच्या अनुक्रमिक उपवासाने मानसिक आरोग्य सुधारण्यात आणि न्यूरोसायकियाट्रिक आजारांना प्रतिबंध करण्यात मदत होऊ शकते. यामुळे उपवासाची महत्त्वाची भूमिका लक्षात घेता येते, जी आरोग्य आणि मानसिक स्वास्थ्यासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरते.
उपवासामुळे शरीरात मोनोसाइटस नावाच्या अग्निमय पेशींच्या अनुकूलतेत कमी येते, ज्यामुळे ज्वलंत प्रतिक्रियांचे समायोजन सुधारते आणि सतत चिडचिड होण्यापासून संरक्षण मिळते. हे चिडचिडेपणाचे लक्षण झीज झालेल्या आजारांसोबत जोडले गेले आहे. अनेक अभ्यासांनी दर्शवले आहे की उपवासामुळे गंभीर आजार, जसे की कोरोनरी आजार, डायबिटीज, न्यूरोलॉजिकल समस्या आणि विविध संक्रमणांपासून संरक्षण मिळू शकते. कॅलरीजवर नियंत्रण ठेवणे, विशेषतः ऑक्सिडेटिव्ह ताण कमी करण्यासाठी आयुर्मान सुधारण्यास मदत करते. हे डीएनएच्या सुधारण्यात आणि संभाव्यतः आयुष्य वाढवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते.
मानवी प्राथमिकांमध्ये क्षणिक मध्यस्थींचा समावेश असतो, ज्यामुळे लांब पल्ल्याच्या माहितीची कमतरता होते. तथापि, परिपक्वता आणि आरोग्यावर कॅलरीज मर्यादांच्या फायदेशीर प्रभावांचा अभ्यास करताना, हृदयाच्या कॅथेटेरायझेशनमधून गेलेल्या रुग्णांमध्ये दिसून आले आहे की जे लोक सतत उपवास करतात, त्यांच्या सहनशक्तीची गती नॉन-फास्टर्सच्या तुलनेत दुप्पट आहे. अखंड उपवास करण्यासाठी काही सोप्या चरणांचे अनुसरण केले जाऊ शकते. जर तुम्ही तुमचे शरीर रिसेट करण्यासाठी तयार असाल, तर IF (इंटरमिटंट फास्टिंग) योजना तुमच्यासाठी उपयुक्त आहे. ही योजना मूलभूत आहे आणि त्यात कोणतीही कठोर आहार नियंत्रण, अन्न बदलणे किंवा नियम नाहीत. तुम्हाला ठराविक तासांच्या कालावधीत खाणे टाळावे लागेल. आठ तासांच्या नियमित आहार योजनेनुसार तुम्ही रात्री ८ वाजता खाणे थांबवून दुसऱ्या दिवशी दुपारच्या सुमारास तुमचे पुढचे जेवण करणार आहात. याशिवाय, काही योजनांमध्ये पर्यायी दिवस उपवासाची पद्धत आहे, ज्यामध्ये एक दिवस सामान्यपणे खाणे आणि नंतर उपवास करणे किंवा दोन दिवसांचे उपवास, नंतर पाच दिवस नियमित खाणे यांचा समावेश आहे. या पद्धतीमध्ये तुम्हाला कोणत्या प्रकारचे अन्न खाण्याचे निर्देश नाहीत, त्यामुळे तुमच्या आवडीप्रमाणे अन्न निवडण्याची संपूर्ण स्वातंत्र्य मिळते. ही लवचिकता तुम्हाला तुमच्या जीवनशैलीनुसार आहाराची योजना आखण्यात मदत करते, ज्यामुळे तुम्ही तुमच्या उद्दिष्टांच्या दिशेने अधिक प्रभावीपणे पुढे जाऊ शकता.
आहाराच्या योजनेत विविध पर्याय उपलब्ध आहेत, ज्यामुळे तुम्ही तुमच्या आवडीनुसार जसे की व्हेजिटेरियन, ग्लूटेन-फ्री, केटो आणि इतर खाण्याच्या पद्धतींनुसार खाण्याचा विचार करू शकता.
अन्न स्रोत किंवा कॅलरींज च्या कोणत्याही मर्यादेशिवाय हा आहार विशेषतः आकर्षक ठरतो, खासकरून जेव्हा तुम्ही १६ तास किंवा त्याहून अधिक काळ उपाशी असता. तुम्ही या फ्रेमवर्कचा प्रयोग करत असाल तर तुमच्या आठ तासांच्या खाण्याच्या खिडकीत चेडर पफ आणि फ्रोझन योगर्ट सारख्या पदार्थांचा समावेश करणे तुम्हाला अपेक्षित परिणाम मिळवून देणार नाही. त्यामुळे, सुरुवातीला उपवासाची वेळ कमी ठेवणे म्हणजे रात्री ८ ते सकाळी ८ पर्यंत हे सर्वोत्तम ठरते. मग तुमची संध्याकाळची शेवटची मेजवानी आणि पुढच्या दिवशीचे तुमचे सर्वात अविस्मरणीय रात्रीच्या जेवणाच्या दरम्यानचा वेळ वाढवा. त्याचप्रमाणे, आपल्या उपवासाच्या वेळेपासून दूर ठेवण्यासाठी आपल्याला भरपूर पाणी पिण्याची आवश्यकता असेल. तसेच तुम्हाला भरपूर सप्लिमेंट्स मिळत आहेत याची खात्री करण्यासाठी पातळ प्रथिने, घन चरबी आणि भरपूर भाज्यांसह परिपूर्ण संपूर्ण अन्न स्रोत आहाराचे पालन करा. तुमच्या संध्याकाळच्या जेवणाचा अनुभव अधिक संस्मरणीय बनवण्यासाठी तुमच्या उपवासाच्या आधीचा वेळ वाढवायला हवा. या दरम्यान, भरपूर पाणी पिणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे कारण हे तुमच्या शरीराला हायड्रेटेड ठेवते आणि उपवासाच्या काळात तुम्हाला ऊर्जा देण्यास मदत करते.
तुमच्या आहारात विविधता आणण्यासाठी, पातळ प्रथिने, घन चरबी आणि भरपूर भाज्या यांचा समावेश असलेल्या संपूर्ण अन्न स्रोतांचा वापर करा. यामुळे तुम्हाला आवश्यक असलेले पोषक तत्व मिळतील आणि तुमच्या आरोग्याच्या उद्दिष्टांची पूर्तता होईल. त्यामुळे तुमच्या आहाराचा संपूर्ण अनुभव सुधारेल आणि तुम्ही अधिक ऊर्जावान आणि संतुष्ट अनुभवाल.
आपल्या मधुमेह, बी.पी., थायराइड, इत्यादि जीवनशैलीशी निगडित आजारांची मूळ कारणे आणि त्यावरील नैसर्गिक उपचार याविषयी सखोल मार्गदर्शन घेण्यासाठी आजच आमच्या ऑनलाईन वर्कशॉप मध्ये शामिल व्हा. आमच्या वेबसाइट वर जाऊन मोफत आपला नाव रजिस्टर करा|
नियमित अपडेटसाठी आम्हाला फेसबुक, इंस्टाग्राम वर फॉलो करा आणि आमच्या यूट्यूब चैनलला सब्सक्राइब करा!
DFF प्रोग्रॅम बद्दल अधिक माहितीसाठी आमच्या वेबसाइट https://drbhagyeshculkarni.com ला भेट द्या
अधिक माहितीसाठी कृपया पुढील नंबर वर संपर्क करा. 9511218891