हॉलिस्टिक अप्रोच एक अशी कला आहे जी प्रत्येकाने शिकायला हवी. १० वर्षांपूर्वी, डॉक्टर म्हणून माझ्या प्रॅक्टिसच्या प्रारंभिक काळात, मी ३० वर्षांच्या एका व्यक्तीचा हृदयविकारामुळे अचानक मृत्यू पाहिला. त्याची पत्नी आमच्याकडे आली आणि तिने विचारले, ‘माझा नवरा का मेला?’ परंतु त्या वेळी, माझ्या वरिष्ठ डॉक्टरांसोबत मीही तिच्या या प्रश्नाचे समाधान देऊ शकलो नाही. त्यानंतर, तत्त्वज्ञान, धर्मशास्त्र, निसर्गोपचार, पर्यायी उपचार पद्धती, वैद्यकशास्त्र आणि अध्यात्मशास्त्र यांचा अभ्यास करत असताना, मला बी. एम. हेगडे यांच्या मार्गदर्शनाखाली माझ्या प्रश्नांची उत्तरे सापडली. जीवन आणि मृत्यू हे आपल्या हातात नाहीत. आपण कोणत्याही प्रकारचा आत्मक्लेश केला नाही पाहिजे, कारण यामुळे आपणच अडचणीत येऊ शकतो. डॉक्टरांचा आणि रुग्णांचा विश्वास तोडण्याच्या बाबतीत आपण असा दावा करू नये की आपणच रुग्णाला वाचवले आहे. जीवन आपल्याला जे देते ते स्वीकारले पाहिजे, आणि नंतर आपल्या रुग्णांना आणि त्यांच्या कुटुंबियांना हे स्वीकारण्यासाठी समजून सांगायला पाहिज.

हॉलिस्टिक उपचार ही औषधाची एक कला आहे. सर्वोत्तम डॉक्टर अधिक ऐकतात आणि कमी बोलतात. ते रुग्णांना समजावून सांगतात आणि उपचार करताना अहंकारापासून दूर राहतात. डॉक्टर म्हणून, जर तुम्हाला एखाद्याला बरे करायचे असेल, तर तुम्हाला चित्रकलेचे नियम समजून घ्यावे लागतील. संयम ही चित्रकाराच्या कलेची गुरुकिल्ली आहे, आणि जो चांगले चित्र काढू शकतो, तोच आपले विचार प्रभावीपणे मांडू शकतो आणि इतरांचे दु;ख समजू शकतो. रुग्णांना उत्पादन समजू नये. डॉक्टर म्हणून, आपल्याला रुग्णांच्या भावनांचा आदर करणे आणि त्यांना समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. लोकांशी समजून वागणे आवश्यक आहे. आधुनिक विज्ञानात रुग्णांचे तत्त्वज्ञान आणि मानसशास्त्राचे ज्ञान समजावून घेण्यावर पुरेशी शिकवण नाही. १०% लोकांना जलद निराकरणाच्या उपायांची आवश्यकता असते, जसे की अपघातांच्या वेळी. पण ९०% लोक दीर्घकालीन विकारांसारखे, जसे की उच्च रक्तदाब, मधुमेह, किंवा इतर क्रॉनिक आजार, यामुळे त्रस्त असतात. हॉलिस्टिक पद्धतीने या आजारांवर उपचार केले जाऊ शकतात. जर आपण सहानुभूती आणि चांगल्या हेतूने उपचार करत असाल, तर आपली रुग्णाच्या यशस्वी उपचारासाठी मदत होईल. आधुनिक जगात, केवळ १०% लोकांना पर्यायी उपचार दिले जातात, जे खूप आवश्यक आहेत. ज्या वेळी तुम्ही दुसऱ्यावर उपचार करता, तेव्हा तुम्हाला त्यांच्याशी वागण्याचा योग्य दृष्टिकोण असावा लागतो. जसे की तुमच्या आई-वडिलांवर उपचार करताना, तुमच्या दृष्टिकोनामुळे त्यांना किती फायदा होऊ शकेल अगदी तशीच भावना रुग्णाच्या बाबतीत उपचार करताना असणे अपेक्षित आहे.

प्रेम, उपचार आणि मानवी स्वभावाचा योग्य वापर कोणत्याही व्यक्तीचा जीवनाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन ठरवतो. संस्कृत भाषेतील प्राचीन धर्मग्रंथांमध्ये डॉक्टरांचा उल्लेख ‘वैद्य’ म्हणून केला जातो, ज्याचा अर्थ आहे ‘जो ज्ञानाने आणि दयाळूपणाने रुग्णाचे उपचार करतो’. आजच्या काळात, ‘वैद्य’ म्हणजे फक्त डॉक्टर नाही, तर एक शिकणारा, सतत आत्मविकसित होणारा व्यक्ती आहे. डॉक्टर आणि वकील यांना त्यांच्या व्यवसायात नेहमीच शिकण्याची आणि स्वतःला सुधारण्याची गरज असते. त्यांचे कार्य पूर्णतेकडे एक न संपणारी प्रक्रिया आहे, ज्यात नवीन ज्ञान आणि अनुभवाची नेहमीच आवश्यकता असते. डॉक्टर म्हणून, आपल्याला प्रत्येक रुग्णाकडून काहीतरी शिकण्याची संधी मिळते. जीवनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर शिकणे महत्त्वाचे आहे, कारण आपण सर्व काही साध्य करू शकत नाही, परंतु सतत कार्य करून जीवनात यश प्राप्त करू शकतो.

प्राचीन काळी असे मानले जात होते की निसर्गात सर्व गोष्टी उपलब्ध आहेत आणि त्यातून निरोगी जीवन जगता येते. पण आजच्या पिढीला जीवनाचा खरा आनंद सापडलेला नाही. अनेक लोक आपल्या शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक जीवनाला हानी पोहोचविणाऱ्या वाईट सवयींमध्ये अडकले आहेत. जेव्हा मन, शरीर आणि आत्मा एकमेकांशी जोडले जातात, तेव्हा जीवन मजबूत होते, आणि आपण कठीण परिस्थितींचा सामना करणे सहजतेने करू शकतो. मात्र, जे लोक या तत्त्वांचा स्वीकार करत नाहीत, ते नेहमीच घाबरलेले असतात, त्यांच्या भावनांवर नियंत्रण गमावतात, आणि आनंदाच्या शोधात इतरांवर अवलंबून राहतात. समाजात प्रत्येक व्यक्तीने आपल्या शरीर, मन आणि आत्म्याचा समतोल साधण्याचे महत्त्व समजून घेतले पाहिजे. डॉक्टर म्हणून आपल्याला रुग्णांच्या शारीरिक आणि मानसिक अवस्थेचा विचार करत, त्यांना या समतोलासाठी मार्गदर्शन करणे आवश्यक आहे. जीवनात यश मिळवण्यासाठी हे तत्त्वज्ञान आणि दृष्टीकोण आवश्यक आहे.

जर तुम्हाला जीवनावर तुमचे नियंत्रण परत मिळवायचे असेल, तर सर्वसमावेशक जीवनपद्धती स्वीकारण्यासाठी काही महत्त्वाची पावले उचलू शकता. व्यायामशाळेत सामील होणे किंवा कठीण व्यायाम करणे आवश्यक नाही. अनेक लोकांना असे वाटते की योग म्हणजे फक्त आसन करणं, परंतु हे खरे नाही. योगामध्ये शारीरिक आसनांव्यतिरिक्त श्वासाच्या व्यायामांचा, मानसिक शांती साधण्याच्या तंत्रांचा आणि आंतरिक समतोल साधण्याचा देखील महत्त्वाचा भाग आहे. योग्य पद्धतीने योग केल्याने आपली शारीरिक आणि मानसिक उर्जा संतुलित होते. तुमची मानसिकता नेहमी सकारात्मक आणि आशावादी राहिली पाहिजे. तुमचं भविष्य तुमच्याच हातात आहे, आणि त्यासाठी योग्य विचारसरणी विकसित करणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे. अनेक लोक वर्तमानाच्या समस्यांमध्ये अडकले जातात आणि भविष्यातील दृष्टीकोनातून विचार करत नाहीत, ज्यामुळे त्यांचे जीवन असंतुलित होऊन जातं. डॉक्टर म्हणून, माझा सर्वांना हाच सल्ला आहे की, जीवनातील छोटे-छोटे बदल स्वीकारा. हे बदल तुमच्या जीवनशैलीला समृद्ध आणि सशक्त बनवू शकतात. प्रत्येकाला आपल्या जीवनात सुधारणा घडवण्यासाठी थोडा वेळ काढावा लागेल आणि त्यामुळे आपल्याला इच्छित जीवनशैली साध्य करण्यासाठी अगदी थोड्या प्रयत्नांमध्येही मोठे परिवर्तन शक्य होईल.